Bài 20: Công nghệ cao trong thu hoạch và bảo quản sản phẩm trồng trọt | Công nghệ trồng trọt 10 | Chương VI: Kĩ thuật trồng trọt - Lớp 10 - Kết Nối Tri Thức Với Cuộc Sống

(Trang 101)

Sau khi học xong bài này, em sẽ:

Nêu được một số ứng dụng công nghệ cao trong thu hoạch và bảo quản sản phẩm trồng trọt.

Thu hoạch, bảo quản sản phẩm trồng trọt nhằm mục đích gì? Những công nghệ nào đang được áp dụng trong công nghệ thu hoạch, bảo quản sản phẩm trồng trọt?

I – MỘT SỐ ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ CAO TRONG THU HOẠCH SẢN PHẨM TRỒNG TRỌT

Các nhà khoa học đã ứng dụng kết hợp một số công nghệ hiện đại như công nghệ tự động hoá, công nghệ cảm biến, trí tuệ nhân tạo,... để chế tạo ra các robot có khả năng xác định chính xác sản phẩm trồng trọt đến thời điểm thu hoạch (trái cây đúng độ chín, rau đến thời điểm thu hoạch,...) để tiến hành thu hoạch một cách khéo léo, cẩn trọng. Nhờ đó, quá trình thu hoạch được nhanh chóng, chính xác, tiết kiệm công lao động và giảm thiểu tổn thất sản phẩm trồng trọt (Hình 20.1).

Hình 20.1. Một số ứng dụng công nghệ cao trong thu hoạch sản phẩm trồng trọt

(Trang 102)

II – MỘT SỐ CÔNG NGHỆ CAO TRONG BẢO QUẢN SẢN PHẨM TRỒNG TRỌT

1. Bảo quản bằng kho silo

Hình 20.2. Bảo quản ngô bằng kho silo

2. Bảo quản trong kho lạnh

Bảo quản trong kho lạnh là phương pháp bảo quản dùng nhiệt độ thấp làm ngừng các hoạt động của vi sinh vật, côn trùng và ức chế các quá trình sinh hoá xảy ra bên trong sản phẩm trồng trọt. Nhiệt độ bảo quản thường dao động từ 0 °C đến 5 °C. Phương pháp bảo quản lạnh thường được áp dụng đối với các sản phẩm như rau, quả, hoa,... (Hình 20.3 và 20.4).

(Trang 103)

– Ưu điểm:

+ Thời gian bảo quản lâu dài.

+ Giữ được chất lượng sản phẩm trồng trọt.

+ Dễ thiết kế, áp dụng.

+ Nâng cao giá trị sản phẩm trồng trọt.

– Nhược điểm:

+ Chi phí đầu tư ban đầu cao.

+ Tiêu tốn năng lượng khi vận hành.

3. Bảo quản bằng chiếu xạ

Bảo quản bằng chiếu xạ là quá trình chiếu bức xạ ion hoá đi xuyên qua sản phẩm nhằm tiêu diệt hầu như tất cả vi khuẩn có hại và sinh vật kí sinh ở trên hay bên trong sản phẩm trồng trọt nhằm làm giảm tổn thất sau thu hoạch. Sản phẩm trồng trọt có thể được chiếu xạ bằng tia gamma, tia X hoặc dòng electron (Hình 20.5 và 20.6). Ở Việt Nam, chiếu xạ thường được sử dụng trên các sản phẩm rau, quả xuất khẩu.

– Ưu điểm:

+ Xử lí được số lượng lớn sản phẩm.

+ Tạo ra được nguồn thực phẩm an toàn.

+ Ngăn chặn sự lây lan dịch bệnh đối với sản phẩm trồng trọt.

– Nhược điểm:

+ Không tiêu diệt được hoàn toàn các loại vi sinh vật, virus.

+ Đòi hỏi thiết bị đắt tiền và nhân lực kĩ thuật cao.

+ Chi phí vận hành cao.

+ Yêu cầu rất nghiêm ngặt để đảm bảo an toàn lao động.

Kết nối năng lực

Sử dụng internet, sách, báo,... để tìm hiểu về các trung tâm chiếu xạ sản phẩm trồng trọt ở Việt Nam.

(Trang 104)

4. Bảo quản bằng khí quyển điều chỉnh

Bảo quản bằng khí quyển điều chỉnh là phương pháp loại bỏ hoặc bổ sung các chất khi dẫn đến thành phần khí quyển thay đổi khác với thành phần khí ban đầu nhằm kéo dài thời gian bảo quản các loại rau, quả.  Phương pháp này sẽ làm giảm hoạt động hô hấp và các phản ứng trao đổi chất của sản phẩm trồng trọt bằng cách thay đổi nồng độ và

Phương pháp này thường được ứng dụng cho các sản phẩm rau, hoa, quả,... ở quy mô nhỏ dạng đóng túi hoặc quy mô lớn trong các kho chứa điều chỉnh được thành phần chất khí (Hình 20.7).

Hình 20.7. Kho bảo quản sản phẩm trồng trọt bằng công nghệ khí quyền điều chỉnh (điều chỉnh nồng độ khí và )

Máy lọc khí

Bộ điều khiển khí

Máy lọc ethylene

Bộ điều khiển nhiệt độ

Bộ điều khiển độ ẩm

Máy tạo nitrogen

– Ưu điểm:

+ Hiệu quả bảo quản cao, thời gian bảo quản kéo dài.

+ Nâng cao chất lượng sản phẩm trồng trọt được bảo quản.

– Nhược điểm:

+ Hệ thống phức tạp, kinh phí đầu tư lớn.

+ Đòi hỏi kĩ thuật cao khi vận hành.

(Trang 105)

5. Bảo quản bằng công nghệ plasma lạnh

Bảo quản bằng công nghệ plasma lạnh là phương pháp sử dụng chùm plasma hướng vào bề mặt cần xử lí nhằm diệt nấm, vi sinh vật trên bề mặt mà không làm thay đổi cấu trúc và thành phần bên trong sản phẩm trồng trọt; giữ nguyên hương vị, thành phần nước, muối và các khoáng chất, đảm bảo độ tươi ngon của sản phẩm trồng trọt.

Công nghệ plasma được ứng dụng trong bảo quản sản phẩm trồng trọt là plasma lạnh. Công nghệ này rất hiệu quả trên các sản phẩm có bề mặt không đều như đậu xanh, đậu tương, ngô, rau, quả,... (Hình 20.8).

Hình 20.8. Xử lí quả dâu tây bằng công nghệ plasma lạnh

− Ưu điểm:

+ Không gây ảnh hưởng trên bề mặt và bên trong các lớp mô, tế bào của sản phẩm trồng trọt, giúp sản phẩm nguyên vẹn.

+ Không gây độc hại đối với người sử dụng.

+ Có chi phí đầu tư, vận hành thấp; công suất xử lí và hiệu quả cao; thời gian ngắn hơn so với phương pháp khử trùng bằng hoá chất và khử trùng bằng nhiệt.

– Nhược điểm:

Cần phối hợp với các phương pháp khác trong bảo quản sản phẩm trồng trọt để đạt hiệu quả cao vì công nghệ plasma lạnh chỉ có tác dụng khử trùng bề mặt.

Luyện tập

1. Nêu một số nguyên nhân dẫn đến tổn thất sản phẩm trồng trọt và đề xuất giải pháp khắc phục.

2. Trong phương pháp bảo quản bằng khí quyển điều chỉnh, để làm giảm hoạt động hô hấp của sản phẩm trồng trọt thì nồng độ khí và , được điều chỉnh tăng hay giảm? Tại sao?

Vận dụng

1. Phân tích ưu, nhược điểm của các biện pháp bảo quản sản phẩm trồng trọt đang thực hiện ở gia đình em.

2. Đề xuất biện pháp bảo quản phù hợp cho một số loại sản phẩm trồng trọt phổ biến ở địa phương em.