Bài 1: Khái quát về lĩnh vực thiết kế trang sức | Mỹ Thuật Thiết Kế Công Nghiệp - Lớp 11 - Kết Nối Tri Thức Với Cuộc Sống

(Trang 5)

KHÁM PHÁ

Trang sức là những sản phẩm dùng để làm đẹp cơ thể như vòng đeo cổ, tay, khuyên, nhẫn.... thường được làm từ đá quý, kim loại quý hoặc các vật liệu sẵn có khác. Đồ trang sức được làm ra phải có kiểu dáng, màu sắc giúp người dùng dễ thao tác trong việc phối hợp với trang phục, phù hợp với cá tính, phong cách và hoàn cảnh của người dùng. Từ những bộ trang phục công sở, dạo phố cho đến những trang phục sự kiện sang trọng, luôn có phụ kiện và trang sức phù hợp đi kèm.

Nhẫn đeo tay⁽¹⁾

Vòng đeo cổ⁽²⁾

EM CÓ BIẾT:

Muốn thiết kế được những sản phẩm trang sức, nhà thiết kế cần tìm hiểu giá trị, phương thức chế tác của vật liệu đề lên ý tưởng và tạo dáng phù hợp. Mỗi vật liệu đều có những tính chất khác nhau, do đó cần có phương pháp, quy trình làm việc thích hợp mới tận dụng hiệu quả nhất giá trị của vật liệu, đồng thời tránh những sai sót không đáng có.

(1), (2) Nguồn: Đông Hưng

(Trang 6)

Vật liệu dùng trong trang sức rất phong phú và đa dạng. Từ những vật liệu sẵn có như dây thừng, dây dù, sợi kim loại, vỏ sò,... cho đến vật liệu quý như vàng, bạc, kim cương, đá quý, ngọc trai,... mỗi loại vật liệu đều có những đặc tính và cách chế tác khác nhau. Nhà thiết kế trang sức cần nắm rõ đề vận dụng vào chế tác sản phẩm cần làm.

- Kim loại quý: vàng, bạc, bạch kim....

Bạc⁽¹⁾

- Hợp kim: đồng, thép không gỉ, ti-tan....

Đồng⁽²⁾

- Khoáng vật đá quý: kim cương. thạch anh, ru-bi, xa-phia,...

Kim cương⁽³⁾

- Đá quý hữu cơ: ngọc trai, hồ phách....

Ngọc trai đen⁽⁴⁾

Câu hỏi: Trang sức thường được làm từ những vật liệu nào?

Câu lệnh thực hành: Hãy tìm hiểu về những kiểu dáng và vật liệu của đồ trang sức mà em yêu thích.

(1), (2), (3), (4) Nguồn: Đông Hưng

(Trang 7)

EM CÓ BIẾT:

Vẻ đẹp của trang sức cổ Việt Nam⁽¹⁾

Cách ngày nay khoảng 3.000 năm, cư dân văn hoá Phùng Nguyên, Đồng Đậu đã sử dụng đồ trang sức một cách đa dạng và có vẻ cầu ki. Loại hình chủ yếu là vòng đeo tay, hoa tai, hạt chuỗi,... Nguyên liệu dùng làm đồ trang sức được lựa chọn là các loại đá có màu sắc đẹp, thớ mịn. Đặc biệt, kĩ thuật chế tác đã lên tới đỉnh cao. Một số đồ trang sức như vòng đeo tay, khuyên tai tạo dáng hình tròn khá hoàn hảo, bề mặt nhẵn mịn và trau chuốt.

Hoa (khuyên, bông) tai hình ông, đá ngọc, Văn hoá Đồng Đậu, cách ngày nay khoảng 3000-3500 năm⁽²⁾

Bước sang thời dựng nước đầu tiên, một số đồ trang sức được sử dụng như bùa hộ mệnh và là vật không thể thiếu trong các nghi lễ tâm linh. Chất liệu chủ yếu là đá màu, mã não, đồng, thuỷ tinh.... Trong các di chỉ khảo cổ học thuộc các nền văn hoá Đông Sơn, Sa Huỳnh, Đồng Nai, Óc Eo,... đã phát hiện nhiều món đồ trang sức được chế tác hết sức cầu kì, tinh xảo. Chúng không chỉ làm cho người sử dụng trở nên sang trọng, quý phái mà còn thể hiện sự giàu có, sức mạnh và quyền lực của người đứng đầu mà khuyên tai hai đầu thủ, ba mẫu, bốn mẫu là một ví dụ. Đặc biệt, những bao chân, bao tay gắn nhiều chuông nhỏ, vòng tay, trâm cài đầu bằng đồng, chuỗi hạt, khuyên tai bằng mã não, thuỷ tinh màu.... còn cho thấy sự đa dạng về loại hình của đồ trang sức thời ki này. Chúng ta có thể hình dung văng vẳng đâu đây âm thanh rộn ràng từ những chiếc chuông nhỏ gắn trên bao tay, bao chân bằng đồng của cư dân Đông Sơn phát ra theo nhịp điệu bước nhảy của các nghi lễ tâm linh thời đó.

Hoa tai hai đầu thủ, đá, văn hoá Sa Huỳnh, cách ngày nay khoảng 2000-2500 năm⁽³⁾

(1), (2), (3) Nguồn: Lê Thị Tuyết – Bảo tàng Lịch sử Quốc gia

(Trang 8)

NHẬN BIẾT

Đặc điểm của thiết kế trang sức

Thiết kế trang sức, thiết kế đồ chơi và thiết kế sản phẩm.... là những chuyên ngành thuộc ngành thiết kế công nghiệp, có điểm chung là:

- Tìm hiểu nhu cầu, thao tác sử dụng sản phảm;

- Vận dụng các nguyên li cơ bản trong thiết kế đề tạo dáng, nhằm thay đổi, điều chỉnh sản phẩm để thoả mãn yêu cầu cơ bản và tạo điều kiện thuận lợi cho việc sử dụng sản phẩm,....

Tuy vậy, thiết kế trang sức cũng có những đặc trưng sau:

Tính thẩm mĩ

Kiểu dáng, chất liệu, màu sắc và kết cấu của trang sức luôn được thiết kế phù hợp với nhiều mục đích cũng như đối tượng sử dụng sản phẩm. Tuy nhiên, màu sắc trong trang sức phần lớn là dùng màu tự thân của vật liệu nên nhà thiết kế thường khai thác việc tạo chất hay trang trí trên bề mặt sản phẩm.

Hoa tai bạc của đồng bào dân tộc Mông⁽¹⁾

Tính văn hoá

Trang sức luôn mang lại vẻ đẹp sang trọng và quý phái cho người sử dụng trong sinh hoạt thường ngày hay tham gia những sự kiện quan trọng. Do đó, đồ trang sức không những mang giá trị văn hoá tinh thần trong đời sống xã hội với ngôn ngữ biểu hiện riêng mà còn căn cứ vào giá trị quý hiếm của vật liệu, biểu tượng trong tạo dáng sản phẩm.... đề làm tiêu chí xác định giá trị kinh tế, thước đo đằng cấp hoặc địa vị trong xã hội.

Vòng cổ bạc của đồng bào dân tộc Dao⁽²⁾

Tinh biểu tượng

Nhiều đồ trang sức có tạo hình mang tinh biểu tượng chung như hình trái tim, hình chia khoá, hình chữ thập, hình vô cực.... với những ý nghĩa tốt đẹp.

Mặt dây chuyền hình trái tim⁽³⁾

Câu hỏi: Theo em, đặc điểm nào của thiết kế trang sức là quan trọng nhất? Vì sao?

(1), (2) Nguồn: Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam

(3) Nguồn: Shutterstock

(Trang 9)

Một số dạng thiết kế trang sức

Trang sức đình đá dạng chùm: Đình đá dạng chùm hầu như phổ biến với các sản phẩm trang sức trên khắp thế giới. Dạng thiết kế này thường xuất hiện trên các mẫu khuyên tai, dây chuyền và các sản phẩm trang sức khác. Mỗi sản phẩm trang sức theo dạng này đều thể hiện được kĩ thuật chế tác điêu luyện và khả năng sáng tạo của các nghệ nhân.

Vòng đình đã chùm⁽¹⁾

Trang sức dây xích: Trang sức dạng dây xích cũng khá phổ biến. Trong đó, vòng cổ và vòng tay là hai loại trang sức được thiết kế nhiều theo dạng này. Nhiều mẫu trang sức được thiết kế dạng dây xích với bản khá lớn để tạo ấn tượng mạnh trước mọi ánh nhìn.

Vòng dạng xích⁽²⁾

Trang sức gắn những biểu tượng kinh điển của các hãng thời trang: Đặc điểm thiết kế này thường gắn kết với các bộ trang phục, tạo nên sự đồng bộ, ấn tượng trong một tổng thể, cũng như truyền tải một thông điệp cụ thể về thẩm mĩ, phong cách.

Hoa tai biểu tượng⁽³⁾

Trang sức mĩ kí: Dạng trang sức này được chế tác chủ yếu bằng các vật liệu kim loại giá trị thấp và thông dụng để có thể sản xuất hàng loạt, giảm giá thành như ni-ken, đồng.... Ở loại trang sức mĩ ki, khi vật liệu được chế tác thành mẫu trang sức thì công đoạn cuối để có được sản phẩm hoàn chỉnh là xi mạ nhâm phủ lên bề mặt mẫu trang sức một lớp kim loại cao cấp như vàng, bạc,... giúp cho các phụ kiện trang sức này trở nên có tính thẩm mĩ, lấp lánh và đẹp mắt hơn.

Nhẫn và ghim cài áo⁽⁴⁾

(1), (2) Nguồn: Shutterstock

(3), (4) Nguồn: Đỗ Hưng

(Trang 10)

Một số loại trang sức phổ biến

Ngày nay, đồ trang sức là một trong những sản phẩm làm đẹp không thể thiếu trong công việc thường nhật, dạ hội, lễ hội, các cuộc thi sắc đẹp, trình diễn nghệ thuật..... Đồ trang sức có nhiều loại từ vòng đeo cổ, đeo tay chân cho đến nhẫn, hoa (khuyên) tai, trâm cài đầu hay kẹp tóc,... Các sản phẩm này được thiết kế, tạo mẫu hết sức đa dạng về kiểu dáng, vật liệu, màu sắc và luôn là lựa chọn không thể thiếu khi kết hợp với trang phục, phụ kiện khác. Sau đây là một số loại trang sức phổ biến hiện nay.

Vòng: Hiện nay trên thị trường có rất nhiều loại vòng dùng để đeo cổ, đeo tay chân. Chúng được thiết kế riêng biệt hoặc kết hợp với nhẫn, hoa tai để tạo thành một bộ hoàn chỉnh.

Bộ sản phẩm vòng, nhẫn⁽¹⁾

Nhẫn: Nhẫn thường được sử dụng để đeo ngón tay và được thiết kế thành dạng vòng tròn khép kín hoặc hở. Nhẫn thường được làm bằng kim loại quý.

Nhẫn có thiết kế kiểu dáng kín⁽²⁾

Nhẫn có thiết kế kiểu dáng hờ⁽³⁾

Ngoài việc dùng để trang trí, nhẫn còn được sử dụng làm tin vật như nhẫn đính hôn, nhẫn cưới. Văn hoá này bắt nguồn từ châu Âu và ngày nay trở thành phong tục phổ biến cho cả nam và nữ ở nhiều nơi trên thế giới.

(1) Nguồn: Shutterstock

(2), (3) Nguồn: Đông Hưng

(Trang 11)

Hoa tai: Hoa tai thường được chế tác để gần vào tai bằng hình thức xỏ khuyên hoặc kẹp. Hoa tai có thể đeo ở vị trí dái tai, vành tai hoặc xung quanh vành tai theo sở thích.

Hoa tai xỏ khuyên⁽¹⁾

Ngày nay, trang sức thường được thiết kế theo chủ đề hoặc theo những ý tưởng đồng nhất và phát hành dưới dạng bộ trang sức hoặc phiên bản giới hạn.

Câu lệnh thực hành: Hãy sưu tầm hình ảnh và kể tên những loại trang sức mà em yêu thích

Vai trò của ngành thiết kế trang sức trong đời sống xã hội

Trang sức giúp nâng cao vẻ đẹp cũng như tượng trưng cho sự giàu có, quyền lực và địa vị của cá nhân sử dụng. Đối với một số người, trang sức là một hình thức nghệ thuật đề thể hiện cá tính, phong cách riêng, sự sáng tạo và thẩm mĩ của bản thân. Cũng có một số người sử dụng đồ trang sức như một phần của truyền thống và văn hoá. Bên cạnh đó, sự phát triển của nền kinh tế giúp cho thu nhập khả dụng cao và khả năng chi tiêu của người dân ngày một lớn đang thúc đầy nhu cầu tiêu thụ hàng hoá như đồ trang trí ngày càng tăng. Để nâng được giá trị sản phẩm và sự hấp dẫn với người mua, các nhà thiết kế hoạt động trong lĩnh vực này đã cho ra đời các loại sản phẩm phục vụ cho những sở thích, nhu cầu khác nhau của người tiêu dùng. Từ các loại nhẫn, hoa tai, lắc tay cho đến các vòng cổ,... đều được thiết kế ấn tượng và khác biệt, đáp ứng nhu cầu đa dạng của người tiêu dùng.

Bộ trang sức gồm vòng cổ, vòng tay và hoa tai⁽²⁾

Câu hỏi: Thiết kế trang sức có vai trò thế nào trong lĩnh vực thời trang?

(1) Nguồn: Shutterstock

(2) Nguồn: Nguyễn Thị Thuỳ Linh

(Trang 12)

Quy trình tạo mẫu trang sức

Trước đây, phần lớn việc tạo mẫu trang sức đều thực hiện bằng phương pháp thủ công nên tay nghề người thợ càng cao thì mẫu trang sức làm ra càng tinh xảo. Ngày nay, với sự phát triển vượt bậc của công nghệ đã phát triển những phần mềm vẽ và in 3D giúp cho nhà thiết kế trang sức có thể quan sát, điều chỉnh ở các góc cạnh, cũng như có được mẫu trang sức hoàn hảo trước khi thực hiện chế tác chính thức. Một điểm chung dễ nhận thấy là chúng có giao diện đẹp, thân thiện với người sử dụng và thao tác tương đối đơn giản.

- Giai đoạn phác thảo

Để có những ý tưởng ban đầu về một mẫu trang sức mới, các nhà thiết kế tham khảo những sản phẩm đã có hoặc các nguồn tài liệu để tạo cảm hứng cho mình. Khi đã định hình được ý tưởng, vật liệu sử dụng, nhà thiết kế thường phác thảo mẫu vẽ trên giấy bằng nét, phối màu (nếu có).

Bản phác thảo mẫu nhẫn từ môn đấu vật(1)

- Giai đoạn làm bản mẫu

Nhà thiết kế có thể tạo mẫu trang sức thủ công theo vật liệu và điều kiện thực hiện cụ thể. Mẫu trang sức này có hình dạng và kích thước theo đúng tỉ lệ của bản vẽ thiết kế.

Câu lệnh thực hành: Hãy lựa chọn một loại trang sức để vẽ phác thảo.

Mẫu nhẫn bằng sáp⁽²⁾

Câu lệnh thực hành: Hãy lựa chọn một loại trang sức đề về phác thảo.

Gợi ý:

Lựa chọn loại trang sức cần tạo mẫu (vòng, nhẫn, hoa tai....)

Tìm ý tưởng và thể hiện mẫu trang sức bằng bản vẽ (mô phỏng, cách điệu hay sáng tạo từ hình ảnh thực tế trong cuộc sống....)

Lựa chọn vật liệu để tạo mẫu phù hợp với khả năng thực hiện của bản thân

(1), (2) Nguồn: Đông Hưng

(Trang 13)

EM CÓ BIẾT:

Công việc của nhà thiết kế trang sức là tạo ra những mẫu trang sức mới hấp dẫn mọi ánh nhìn, phù hợp với trang phục và đồ phụ kiện của người sử dụng. Để trở thành nhà thiết kế trang sức, trước tiên người học phải yêu thích và có đam mê sáng tạo. Cùng với đó, việc được đào tạo bài bản từ các trường dạy thiết kế mĩ thuật ứng dụng là những cơ sở quan trọng giúp nhà thiết kế biết cách tìm hiểu nhu cầu, thị hiếu của người dùng đề lên ý tưởng, cũng như vận dụng kiến thức, kĩ năng trong lĩnh vực thiết kế để phác thảo, gia công chế tác các mẫu trang sức phù hợp.

Bản vẽ phác thảo ý tưởng về một bộ trang sức gồm vòng cổ, vòng tay và hoa tai

THẢO LUẬN

Trao đổi với thành viên trong nhóm về lĩnh vực thiết kế trang sức theo các câu hỏi gợi ý sau:

- Sáng tạo trong thiết kế trang sức dựa trên những cơ sở nào?

- Kiểu dáng của trang sức có mối quan hệ thế nào đối với trang phục? Vì sao?

- Xu hướng và công nghệ tác động thế nào đến lĩnh vực thiết kế trang sức?

(1) Nguồn: Nguyễn Hương Quỳnh

(Trang 19)

VẬN DỤNG

Lên ý tưởng và vẽ thiết kế bộ trang sức tặng người thân trong gia đình.

Sản phẩm của học sinh

Bản vẽ thiết kế bằng chất liệu màu chì⁽¹⁾

Bản vẽ thiết kế bằng chất liệu màu nước⁽²⁾

Bản vẽ thiết kế bằng chất liệu màu chì⁽³⁾

Bản vẽ thiết kế bằng chất liệu màu nước⁽⁴⁾

(1), (3) Nguồn: Lương Minh Phượng

(2) Nguồn: Bùi Yên Nhi

(4) Nguồn: Nguyễn Thanh Mai