Bài 2: Thực hành tranh in nổi | Mỹ Thuật Đồ Hoạ_Tranh in - Lớp 11 - Kết Nối Tri Thức Với Cuộc Sống

(Trang 16)

KHÁM PHÁ

Tranh in nổi có hai hình thức thể hiện: in đen trắng và in màu.

- In đen trắng là phương pháp in đơn sắc, thể hiện nét, mảng hoặc kết hợp nét và mảng.

Trần Nguyên Đán, Chăm học chăm làm, tranh in khắc gỗ⁽¹⁾

Phùng Phẩm, Cô gái miền Nam, tranh in khắc gỗ⁽²⁾

(1), (2) Nguồn: Tranh khắc gỗ Việt Nam (1978), Nxb Mĩ thuật

(Trang 17)

In màu có nhiều cách thể hiện. Có thể tạo ván in nét và in màu trên cùng một bản khắc. Cũng có thể tách riêng ván in nét và màu thành hai bản khắc riêng biệt. Trong trường hợp này, ván in màu chỉ cần phân tách tạo ranh giới giữa các mảng màu hoặc tạo ván in nét và nhiều ván in màu như các vân in tranh Lợn đàn (tranh dân gian Đông Hồ). Căn cứ theo cách thể hiện khi sáng tạo ván in và in tranh có thể sử dụng phương pháp, kĩ thuật phù hợp.

Ván in màu 1

Ván in màu 2

Ván in màu 3

Ván in màu 4

Bản nét

(Trang 18)

NHẬN BIẾT

Chuẩn bị trước khi thực hành

- Lựa chọn vật liệu tạo ván in

Trong thực hành sáng tác tranh in nổi, ván in có thể được sử dụng từ gỗ tự nhiên (gỗ mục, gỗ thị, gỗ mít,...), gỗ công nghiệp (MDF), cao su, thạch cao, bia, formex,... Mỗi vật liệu đều có ưu, nhược điểm riêng trong quá trình khắc, in và tạo hiệu quả thẩm mĩ khác nhau.

Ván MDF

Bản khắc

Bìa các-tông

Bản trồ

(Trang 19)

Ván cao su

Bản khắc

- Dụng cụ khắc ván

Để khắc ván in, cần sửdụng dao khắc, một số loại dao cơ bản như dao trổ, dao lòng máng, dao bẹt, dao chữ V,... Dao trổ là loại dao khắc cơ bản và được sử dụng nhiều nhất. Dao được mài một mặt dùng để khắc các đường thẳng và khắc mũi nhọn. Dao lòng máng có hình dạng chữ "U", chữ "V" được sử dụng đề loại bỏ những phần không in từ các khu vực xung quanh của hình và nét.

Đục đóng vai trò làm sạch mặt phẳng, khắc bỏ khoảng trống.

Dùng dao khắc tạo nét trên khuôn in⁽¹⁾

(1) Nguồn: Trần Đức

(Trang 20)

- Vật liệu in

Vật liệu thường dùng để in tranh in nổi như: giấy dó, giấy điệp, giấy báo, bia, giấy màu, vài.... Tương tự như chất liệu gỗ, mỗi loại giấy có những đặc điểm riêng phù hợp với mực in và tạo hiệu ứng khác nhau đối với thị giác.

Giấy dó

Giấy điệp

EM CÓ BIẾT:

Để làm giấy, vỏ cây dó được luộc kĩ và ngâm trong nước vôi trong khoảng ba tháng. Sau đó, vỏ cây dó đã ngâm được vớt và cho vào cối giã nhỏ thành bột, đánh kĩ cho tơi đều và mịn sánh. Loại bột này được cho vào khuôn chao bột dó để kết lại với nhau tạo nên giấy dó. Sự kết mạng như vậy đã làm cho tờ giấy xốp, nhẹ, có độ dai và bền hơn những loại giấy khác. Giấy dó sau đó được ép, phơi, nén hoặc cán phẳng. Giấy dó loại màu trắng ngà được sử dụng phổ biến trong sáng tác tranh in nổi. Giấy dó được sản xuất thủ công từ cây dó, thường mọc ở vùng trung du Việt Nam. Cây dó thuộc loại thân mộc, họ trầm, vỏ cây nhiều sợi và chất dính.

(Trang 21)

- Màu in

Màu in thường dùng là màu goát, màu acrylic, mực in.... Khi in, các loại màu có độ khô và thể hiện màu sắc khác nhau.

Màu goát và mực in sử dụng trong tranh in nổi⁽¹⁾

- Các dụng cụ khác

Bút chỉ, bút lông, bảng vẽ, kẹp, giấy can, ru-lô lăn mực....

Dụng cụ cơ bản trong thực hành tranh in nổi⁽²⁾

(1), (2) Nguồn: Trần Đức

(Trang 22)

EM CÓ BIẾT:

Một số đặc điểm vật liệu sử dụng làm ván in

Ván in từ gỗ tự nhiên thường có đặc tính mềm, ít thở, dễ khắc. Khi in, những thớ gỗ sẽ tạo nên độ xốp trên bề mặt bản in.

Vân làm từ cao su có đặc điểm mềm hơn gỗ tự nhiên nên dễ khắc, in ra sắc nét và không ngấm mực nên hao ít mực.

Tấm thạch cao dễ thực hiện khi làm ván in nhưng do mềm nên dễ vỡ nét, do vậy thường dùng để tạo mảng lớn.

Dựa vào một số đặc tính trên, khi sử dụng ván in từ gỗ và cao su có thể lựa giấy in tranh mềm, xốp, dễ bắt mực. Giấy in trên vật liệu thạch cao nên sử dụng giấy dày hơn như bia, giấy màu,... để đảm bảo được hiệu quả thẩm mĩ của tác phẩm trong quá trình in.

Phran-ce Gê-hát (Frances Gearhart), Hồ Ta-hô (The Tahoe Lake), tranh in khắc cao su, 1930⁽¹⁾

(1) Nguồn: Shutterstock

(Trang 23)

Các bước thực hiện tranh in nổi

- Bước 1: Vẽ phác thảo

+ Tìm ý tưởng cho phác thảo: Phác thảo có thể dựa theo tài liệu đã ghi chép, tài liệu ảnh hoặc vận dụng trí nhớ và sự hiểu biết đề tiến hành các bước phác thảo. Hình vẽ của phác thảo được sắp xếp cân xứng và chặt chẽ giữa các mảng sáng - tối, tạo nhịp điệu hài hoà cho bức tranh.

+ Định hình nét, hình màng cụ thể để thuận tiện thực hiện trong quá trình khắc ván và in tranh. Khi làm phác thảo cho tranh in nổi, tạo hình đối tượng cần thể hiện và phân chia sắc độ cần đơn giản. Phác thảo không nên sa vào diễn tả chi tiết của hình hay đậm – nhạt của màu, mà nên dùng màng và nét để diễn tả hình thể trong tranh. Có thể kết hợp màng với nét và chấm theo cách chồng chéo, đan xen. Đường nét phải dứt khoát, rõ ràng, cụ thể, khúc chiết đề khi in đạt hiệu quả cao.

Bước 1: Tìm ý tưởng, phác thảo

Can hình

- Bước 2: Chế bản

Can ngược hình từ phác thảo lên trên ván in vì khi in hình sẽ thuận theo ý tưởng của phác thảo. Vẽ hình ngược với phác thảo lên mặt gỗ. Nếu mặt gỗ màu sáng ta vẽ hình bằng màu đen và dùng dao khắc phần màu trắng đi. Nếu mặt gỗ là màu đen ta vẽ hình bằng nét trắng lúc này màu đen được khắc đi.

Bước 2. Lật ngược bản can

(Trang 24)

- Bước 3: Khắc tranh

Khắc tranh là quá trình sáng tạo và quyết định sự thành công của tranh in nổi. Màng và nét trên phác thảo gợi ý cách khắc. Khi đặt mũi dao trên ván khắc theo chiều hướng và lực khắc khác nhau sẽ tạo nên hiệu quả thẩm mĩ riêng. Căn cứ vào đặc điểm của từng loại dao để diễn đạt nét và mảng theo tinh thần ở phác phảo: dao trổ tạo nét thanh, mảnh; dao chữ V, dao lòng máng tạo nét sần sùi, gân guốc,... Trong quá trình khắc, cần lưu ý sắp xếp mảng đen, trắng trong tranh tương ứng với nhịp điệu của nét khắc, tiếp tục xử límảng đen và trắng để đạt được hiệu quả về hình và bố cục.

Bước 3. Khắc tranh

(Trang 25)

EM CÓ BIẾT:

Về cơ bản, cách cầm dao trổ, dao chữ V, dao lòng máng gần giống nhau nhưng kĩ thuật khắc sẽ có điểm khác nhau, phụ thuộc vào màng và hệ thống nét tác giả dự định thực hiện.

Tư thế cầm dao trổ

Tư thế cầm dao chữ V

Tư thế cầm dao lòng máng to

Tư thế cầm dao lòng máng nhỏ

(Trang 26)

- Bước 4: In tranh

In tranh là khâu kĩ thuật cuối cùng để tạo thành tranh in nổi. Để in tranh cần sử dụng ru-lô (hoặc bút lông) dân mực lên khay, sao cho mực vừa độ và dùng con lăn lấy mực, lăn đều lên mặt khuôn in. Đặt giấy cân đối lên bề mặt khuôn in và tiến hành in tranh. Sử dụng ru-lô (hoặc xơ mướp, tay) lăn hoặc xoa đều trên mặt sau của giấy in sao cho giấy bắt mực đều và rõ hình.

1. Dàn mực trên khay màu

2. Lăn đều mực trên khuôn in

(Trang 27)

3. Đặt giấy cân đối trên khuôn in

4. Dùng ru lô lăn trên mặt sau của giấy

5. Lăn mực trên bản in và tiếp tục in

(Trang 28)

- Bước 5: Hoàn thiện sản phẩm

Kiểm tra độ đậm nhạt của nét, màng và loại bỏ phần mực lem trên giấy để bức tranh đạt hiệu quả như ý muốn khi hoàn thiện sản phẩm.

Sản phẩm tranh in nổi đã hoàn thiện

Câu lệnh thực hành: Hãy thực hiện một bức tranh in nổi theo đề tài em thích với vật liệu, màu in phù hợp với điều kiện thực tế tại địa phương.

(Trang 29)

THẢO LUẬN

Trao đổi, thảo luận với các bạn trong nhóm về sản phẩm đã thực hiện theo một số nội dung gợi ý sau:

- Sản phẩm có thể hiện được ý tưởng của bạn không?

- Bạn sử dụng dụng cụ và vật liệu nào để thực hành tranh in nổi?

- Trong quá trình thực hành, bạn có gặp khó khăn ở bước nào không? Bạn đã làm gì để khắc phục và vượt qua?

- Cảm nhận của bạn về quá trình thực hiện và sản phẩm tranh in nổi là gì?

VẬN DỤNG

Sử dụng kĩ thuật in nổi trang trí sản phẩm túi xách hoặc áo phông.

- Bước 1: Tìm ý tưởng thực hiện.

- Bước 2: Chọn hình ảnh và khắc bản in.

- Bước 3: Chọn mẫu túi/ áo và xác định phần trang tri.

- Bước 4: In hình và hoàn thiện sản phẩm.

Phần tham khảo: Trang trí túi vài từ kĩ thuật in nổi với khuôn in cao su.

1. Bản in được chế bản từ chất liệu khắc cao su

(Trang 30)

2. Cách sắp xếp hình trên túi để in

3. Sản phẩm trang trí túi bằng kĩ thuật in

(Trang 31)

MỘT SỐ THUẬT NGỮ DÙNG TRONG SÁCH

BẢNG TRA CỨU TÊN RIÊNG NƯỚC NGOÀI