Bài 4: Tách Tinh Dầu Từ Các Nguồn Thảo Mộc Tự Nhiên | Chuyên đề học tập Hóa học 11 | Chuyên Đề 2: Trải Nghiệm, Thực Hành Hóa Học Hữu Cơ - Lớp 11 - Kết Nối Tri Thức Với Cuộc Sống

Chuyên đề học tập Hóa học 11 - Bài 4: Tách Tinh Dầu Từ Các Nguồn Thảo Mộc Tự Nhiên - Khám phá tách tinh dầu từ thảo mộc, từ nguyên lý khoa học đến kỹ thuật chiết xuất thực tế.


(Trang 26)

MỤC TIÊU

Vận dụng phương pháp chiết hoặc chưng cất để tách tinh dầu từ các nguồn thảo mộc tự nhiên.

Hiện nay, người tiêu dùng đang có xu hướng sử dụng những hợp chất từ thiên nhiên, đặc biệt là các loại tinh dầu dùng trong hương liệu và công nghiệp mĩ phẩm, dẫn đến nhu cầu sử dụng tinh dầu ngày càng tăng cao. Các tinh dầu sử dụng hằng ngày có trong các nguồn thảo mộc tự nhiên nào và được tách ra bằng phương pháp nào?

I. TINH DẦU

Tinh dầu là những chất hữu cơ thường có mùi đặc trưng, dễ bay hơi, được chiết xuất từ một số bộ phận của thực vật (hoặc động vật). Để chiết xuất tinh dầu, người ta thường sử dụng phương pháp chưng cất lôi cuốn hơi nước và phương pháp chiết. Đây là hai phương pháp tách tinh dầu không chỉ được sử dụng trong Hoá học mà cả trong Dược học và Y học cổ truyền.

Bảng 4.1. Một số nguyên liệu thực vật có chứa tinh dầu

Nguyên liệu

Quả hồi

hinh-anh-bai-4-tach-tinh-dau-tu-cac-nguon-thao-moc-tu-nhien-13548-0

Sả (cây)

hinh-anh-bai-4-tach-tinh-dau-tu-cac-nguon-thao-moc-tu-nhien-13548-1

Vỏ bưởi

hinh-anh-bai-4-tach-tinh-dau-tu-cac-nguon-thao-moc-tu-nhien-13548-2

Tinh dầu

hinh-anh-bai-4-tach-tinh-dau-tu-cac-nguon-thao-moc-tu-nhien-13548-3

Anethole 80-90%

hinh-anh-bai-4-tach-tinh-dau-tu-cac-nguon-thao-moc-tu-nhien-13548-4

Citral 65-85%

hinh-anh-bai-4-tach-tinh-dau-tu-cac-nguon-thao-moc-tu-nhien-13548-5

Limonene 67 -81%

Công dụng Kích thích hoạt động của hệ tiêu hoá, giảm đau xương khớp, đau bụng, đau đầu, tạo hương vị cho thực phẩm,... Sát trùng, khử mùi, đuổi côn trùng, kích thích tiêu hoá, trị lạnh bụng, cảm sốt, đau đầu, đau bụng, tạo hương vị cho thực phẩm,... Giảm đau đầu, mệt mỏi, tăng cường hệ miễn dịch, khử trùng, bảo quản thực phẩm, chống nấm mốc, chống lão hoá,...

(Trang 27)

II. PHƯƠNG PHÁP CHƯNG CẤT LÔI CUỐN HƠI NƯỚC

1. Nguyên tắc

Phương pháp chưng cất lôi cuốn hơi nước thường dùng để tách chất ra khỏi hỗn hợp dựa trên khả năng dễ bay hơi của nó cùng hơi nước và tính không tan trong nước của chất đó. Khi chưng cất lôi cuốn hơi nước, các chất có trong tinh dầu sẽ được tách ra khỏi nguyên liệu, thường ở nhiệt độ thấp hơn nhiệt độ sôi của nước và bị hơi nước cuốn theo. Ở nhiệt độ đó, ít xảy ra tương tác hoá học (sự oxi hoá, nhiệt phân,...) giữa các chất có trong tinh dầu.

2. Cách tiến hành

Nguyên liệu chứa tinh dầu được cắt nhỏ, cho vào bình chứa. Bình chứa được nối với bình cấp hơi nước và nối với bộ phận ngưng hơi. Trong quá trình chưng cất, hơi nước sục vào bình chứa làm phá vỡ các mô chứa tinh dầu trong nguyên liệu, khuếch tán và lôi cuốn theo các hợp chất hữu cơ trong thành phần tinh dầu. Hỗn hợp hơi nước và tinh dầu được ngưng tụ và phân tách thành hai lớp (thường lớp tinh dầu ở bên trên và lớp nước ở bên dưới) trong bình ngưng. Sử dụng phễu chiết để tách lấy lớp tinh dầu.

Lưu ý khi sử dụng phương pháp chưng cất lôi cuốn hơi nước:

- Tuỳ vào bản chất của nguyên liệu mà chia nhỏ nguyên liệu cho phù hợp.

- Thời gian chưng cất phụ thuộc bản chất của nguyên liệu và tính chất của tinh dầu.

III. PHƯƠNG PHÁP CHIẾT

1. Nguyên tắc

Sử dụng dung môi để hoà tan chất cần tách. Chất cần tách thường là tinh dầu. Dung môi thường dùng là: ether, dầu hoả, hexane, diethyl ether, chloroform, dichloromethane, ethanol. Yêu cầu cơ bản là dung môi phải hoà tan tốt hỗn hợp và phải dễ tách khỏi tinh dầu. Khi ngâm chiết, dung môi thấm qua màng tế bào, hoà tan các chất chính có trong tinh dầu. Hiện tượng thẩm thấu xảy ra đến khi đạt cân bằng. Như vậy, quá trình chiết là quá trình khuếch tán các chất của tinh dầu từ nguyên liệu vào dung môi.

2. Cách tiến hành

Nguyên liệu sau khi nghiền nhỏ được ngâm bằng dung môi thích hợp với tỉ lệ nguyên liệu/dung môi ở nhiệt độ và thời gian phù hợp. Sau khi ngâm chiết, tách lấy dung dịch, cho dung môi bay hơi, thu được tinh dầu.

EM CÓ BIẾT

Chiết xuất tinh dầu với dung môi carbon dioxide lỏng

Hiện nay, phương pháp chiết tinh dầu đạt hiệu quả và chất lượng tốt nhất là chiết xuất với dung môi carbon dioxide lỏng. Phương pháp này có hiệu suất cao, tiết kiệm dung môi, thu được tinh dầu có chất lượng tốt hơn phương pháp chưng cất và các loại tinh dầu quý hiếm. Tuy nhiên, phương pháp này cần chi phí lớn về thiết bị nên chưa được áp dụng phổ biến.

Thu tinh dầu bằng phương pháp ép

Phương pháp này thường áp dụng cho các loại thực vật thuộc họ Citrus (cam, chanh,...)

Tinh dầu nằm trong vỏ. Vì vậy, khi ép có thể tách được tinh dầu dễ dàng. Ngoài ra, phương pháp ép còn được ứng dụng trong sản xuất dầu dừa, dầu cọ, dầu lạc,...

IV. THỰC HÀNH TÁCH TINH DẦU

Thí nghiệm 1. Tách tinh dầu sả chanh bằng phương pháp chưng cất lôi cuốn hơi nước

1. Mục tiêu: thu được tinh dầu sả chanh từ cây sả.

2. Nguyên liệu: 200 g cây sả cắt nhỏ khoảng 1 cm.

3. Cách tiến hành:

hinh-anh-bai-4-tach-tinh-dau-tu-cac-nguon-thao-moc-tu-nhien-13548-6

Hình 4.1. Thiết bị tách tinh dầu sả chanh bằng phương pháp chưng cất lôi cuốn hơi nước

Bình cấp hơi nước

Bếp từ

Bình chứa nguyên liệu

Bình ngưng

Lớp tinh dầu

Lớp nước

- Cho khoảng 200 g cây sả đã cắt nhỏ cỡ khoảng 1 cm vào bình cất, thêm nước ngập nguyên liệu (cao hơn bề mặt nguyên liệu) khoảng 2 cm.

- Lắp bộ dụng cụ chưng cất lôi cuốn hơi nước như Hình 4.1.

- Đun sôi bình cấp hơi nước và đun nóng bình chứa nguyên liệu. Thu hỗn hợp nước và tinh dầu vào bình hứng.

- Chuyển hỗn hợp trong bình hứng vào phễu chiết. Mở phễu chiết tách hết lớp dưới ở đáy phễu, thu lấy tinh dầu bằng cách đổ tinh dầu qua miệng phễu.

Câu hỏi

1. Tại sao phải cắt nhỏ cây sả khoảng 1 cm mà không giã nát?

2. Tại sao phải bảo quản tinh dầu sả chanh thu được trong các lọ tối màu và có nút kín?

(Trang 29)

EM CÓ BIẾT

- Công dụng của tinh dầu sả chanh Tinh dầu sả chanh được chiết xuất từ lá và thân cây sả chanh, loại thảo dược thuộc họ Poaceae. Tinh dầu sả chanh chứa nhiều vitamin như A, B2, B5, C,...; các loại khoáng chất magnesium, manganese, potassium, zinc,... Tinh dầu sả chanh có nhiều công dụng khác nhau đối với sức khoẻ và môi trường sống:

- Khử mùi, diệt khuẩn: do hàm lượng citral cao.

- Giảm căng thẳng: mùi hương nhẹ dịu của tinh dầu sả chanh giúp con người tỉnh táo, tập trung vào công việc.

- Đuổi muỗi và côn trùng: hương sả chanh làm côn trùng bị tê liệt hệ thần kinh dẫn đến mất kiểm soát và giảm khả năng phản biệt phương hướng.

- Làm lành vết thương: do có tính kháng khuẩn nên tinh dầu sả chanh có khả năng làm lành vết thương, hỗ trợ trị mụn và dưỡng da.

- Dưỡng tóc bóng khoẻ: gội đầu với tinh dầu sả chanh sẽ giúp tóc chắc khoẻ, sạch gàu, suôn mượt.

Thí nghiệm 2. Tách tinh dầu cam bằng phương pháp chiết

hinh-anh-bai-4-tach-tinh-dau-tu-cac-nguon-thao-moc-tu-nhien-13548-7

Hình 4.2. Sơ đồ tách tinh dầu vỏ cam bằng phương pháp ngâm chiết

1. Mục tiêu: thu được tinh dầu cam từ vỏ quả cam.

2. Nguyên liệu: 100 g vỏ quả cam phơi khô, nghiền nhỏ.

3. Cách tiến hành: Các bước tiến hành chiết được mô tả trong Hình 4.2.

Chú ý:

- Chỉ tách lấy phần vỏ quả cam màu vàng, không lấy phần màu trắng.

- Cần ngâm đủ thời gian để tinh dầu hoà tan nhiều vào dung môi.

- Giai đoạn bay hơi: chuyển phần dung dịch sang cốc thuỷ tinh, cho bay hơi tự nhiên đến khi thu được chất lỏng sánh, màu vàng.

Câu hỏi

1. Tại sao phải nghiền nhỏ vỏ quả cam khô?

2. Tại sao chỉ tách lấy phần vỏ quả cam màu vàng, không lấy phần màu trắng của vỏ quả cam?

EM CÓ BIẾT Công dụng của tinh dầu cam Tinh dầu cam được chiết xuất từ vỏ quả cam, được sử dụng trong một số sản phẩm làm sạch và nấu ăn vì hương thơm dễ chịu. Ngoài ra, tinh dầu cam còn sử dụng để xua đuổi côn trùng, làm chất khử mùi,...

Nguyên liệu: 100g vỏ quả cam khô, nghiền nhỏ

Cho nguyên liệu vào bình tam giác, thêm cồn 96° ngập nguyên liệu

Đậy nút kín và ngâm trong 1 tuần 

Lọc lấy phần dung dịch

Cho bay hơi dung môi trong dịch chiết thu được tinh dầu

(Trang 30)

V. BÁO CÁO KẾT QUẢ THỰC HÀNH

Hãy viết báo cáo kết quả thực hành vào vở, gồm các mục sau:

1. Mục tiêu

2. Nguyên liệu, dụng cụ, hoá chất

3. Cách tiến hành

4. Thảo luận, đánh giá

5. Kết luận

EM ĐÃ HỌC

  • Tinh dầu là một dạng chất lỏng chứa các hợp chất hữu cơ thường có mùi đặc trưng, dễ bay hơi được chiết xuất từ thực vật bằng nhiều phương pháp khác nhau.
  • Hai phương pháp thu tinh dầu được sử dụng phổ biến nhất: chưng cất lôi cuốn hơi nước, chiết.
  • Sử dụng phương pháp chưng cất lôi cuốn hơi nước để tách tinh dầu sả chanh từ cây sả chanh.
  • Sử dụng phương pháp chiết để tách tinh dầu cam từ vỏ quả cam.

EM CÓ THỂ

Tách được mẫu tinh dầu từ các nguyên liệu quen thuộc có sẵn ở địa phương.

 

Tin tức mới


Đánh giá

Bài 4: Tách Tinh Dầu Từ Các Nguồn Thảo Mộc Tự Nhiên | Chuyên đề học tập Hóa học 11 | Chuyên Đề 2: Trải Nghiệm, Thực Hành Hóa Học Hữu Cơ - Lớp 11 - Kết Nối Tri Thức Với Cuộc Sống

Tổng số sao của bài viết là: 5 trong 1 đánh giá
Xếp hạng: 5 / 5 sao

Bình Luận

Để Lại Bình Luận Của Bạn

Tin tức mới

Môn Học Lớp 11 - Kết Nối Tri Thức Với Cuộc Sống

Chuyên đề học tập Mĩ thuật 11

Chuyên đề học tập Toán 11

Chuyên đề học tập Ngữ văn 11

Chuyên đề học tập Vật lí 11

Chuyên đề học tập Hóa học 11

Chuyên đề học tập Sinh học 11

Chuyên đề học tập Giáo dục Kinh tế và Pháp luật 11

Chuyên đề học tập Lịch Sử 11

Chuyên đề học tập Địa lí 11

Chuyên đề học tập Âm nhạc 11

Toán tập 1

Chuyên đề học tập Công nghệ 11 (Công nghệ Cơ khí)

Chuyên đề học tập Công nghệ 11 (Công nghệ chăn nuôi)

Chuyên đề học tập Tin học 11 (Định hướng tin học ứng dụng)

Chuyên đề học tập Tin học 11 (Định hướng khoa học máy tính)

Toán tập 2

Vật lí

Hoá Học

Sinh Học

Ngữ Văn Tập 1

Ngữ Văn Tập 2

Lịch sử

Địa Lý

Công Nghệ

Công Nghệ Công Nghệ Cơ Khí

Giáo Dục Quốc Phòng Và An Ninh 11

Giáo dục Kinh Tế và Pháp Luật

GDTC_Cầu Lông

Giáo dục Thể Chất Bóng Chuyền

GDTC Bóng Đá

Âm Nhạc

Hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp

GDTC_Bóng Rổ

Mỹ Thuật Điêu Khắc

Mỹ Thuật Đồ Hoạ_Tranh in

Mỹ Thuật Hội Hoạ

Mỹ Thuật Kiến Trúc

Mỹ Thuật Thiết Kế Công Nghiệp

Tin Học

Mỹ Thuật Thiết Kế Đa Phương Tiện

Tin học 11 - Định hướng khoa học máy tính

Mỹ Thuật Thiết Kế Đồ Hoạ

Mỹ Thuật Thiết Kế Sân Khấu Điện Ảnh

Mỹ Thuật Thiết Kế Thời Trang

Mỹ Thuật_Lý Luận Và Lịch Sử Mỹ Thuật

Giải bài tập Toán 11 Tập 1

Giải bài tập Toán 11 Tập 2

Giải bài tập Vật lý 11

Giải bài tập Hóa học 11

Giải bài tập Sinh học 11

Bộ Sách Lớp 11

Giáo Dục Việt Nam

Bộ Sách Giáo Khoa của Nhà Xuất Bản Giáo Dục Việt Nam

Tài liệu học tập

Đây là tài liệu tham khảo hỗ trợ trong quá trình học tập

Global Success & Bộ Giáo Dục - Đào Tạo

Bộ sách Global Success & Bộ Giáo Dục - Đào Tạo là sự kết hợp giữa ngôn ngữ Tiếng Anh theo lối giảng dạy truyền thống và cập nhật những phương thức quốc tế

Cánh Diều

Bộ sách giáo khoa của Nhà xuất bản Cánh Diều

Kết Nối Tri Thức Với Cuộc Sống

Sách giáo khoa của nhà xuất bản Kết Nối Tri Thức Với Cuộc Sống

Sách Kết Nối Tri Thức Với Cuộc Sống

Lớp 1

Sách giáo khoa dành cho lớp 1

Lớp 6

Sách giáo khoa dành cho lớp 6

Lớp 5

Sách giáo khoa dành cho lớp 5

Lớp 4

Sách giáo khoa dành cho lớp 4

Lớp 2

Sách giáo khoa dành cho lớp 2

Lớp 3

Sách giáo khoa dành cho lớp 3

Lớp 7

Sách giáo khoa dành cho lớp 7

Lớp 8

Sách giáo khoa dành cho lớp 8

Lớp 9

Sách giáo khoa dành cho lớp 9

Lớp 10

Sách giáo khoa dành cho lớp 10

Lớp 11

Sách giáo khoa dành cho lớp 11

Lớp 12

Sách giáo khoa dành cho lớp 12

Liên Kết Chia Sẻ

** Đây là liên kết chia sẻ bới cộng đồng người dùng, chúng tôi không chịu trách nhiệm gì về nội dung của các thông tin này. Nếu có liên kết nào không phù hợp xin hãy báo cho admin.